[ Ver mapa na parte inferior]
Distancia total: 6 kms
.
O traxecto comeza no paseo marítimo (o que percorremos dirección norte) á altura do Pazo dos Deportes e o Estadio de Riazor.
- O estadio de Riazor é a sede do Real Clube Deportivo da Coruña. Foi construído en 1944 e conta, tras a remodelación de 1995 cunha capacidade de 35.600 localidades. O "Deportivo" conta cun título da LNF, liga de fútbol española, e cinco subcampionatos, ademais de dúas Copas do Rei e tres Supercopas de España. A nivel europeo, a tempada 2003-04 o clube disputou as semifinais da Champions League.
- A carón, o Pazo dos Deportes alberga os partidos do Hockey Club Liceo (hóckey a patíns). Con ata 15 torneos nacionais e 20 internacionais entre os que destacan 6 Copas de Europa, a última na edición do 2.012 -dato actualizado en 2012-, o Liceo é o equipo máis condecorado de Galicia.
A simple vista, as praias de Riazor e Orzán (ver información sobre praias na sección "Lecer") forman unha cuncha que vai dende a rotonda das Esclavas ata, ao fondo, a praia do Matadero. É unha zona de intenso tránsito concentrado nas súas diferentes fases. As praias énchense en verán como o paseo marítimo durante todo o ano; o tráfico invade os carrís de circulación viaria, e os soportais do Orzán acollen pródigamente aos viandantes. Juan Canalejo, que comeza 250 mts despois da coiraza, é unha das rúas de maior ambiente nocturno.
A media altura, dita coiraza que separa Riazor do Orzán permanece como mostra residual, agora curtaondas, da antiga muralla que protexía Pescadería e formaba parte do sistema defensivo da cidade, especialmente relevante na cidade vella.
En definitiva, toda a combinación de areais é apta para a práctica de deportes; as fortes ondadas favorecen o surf e os espazos amplos, o voleibol-praia e xogos varios de pelota.
.
A só 400 metros da praia do Matadero (fronte ao Hotel María Pita), atopamos a Domus ou "Casa do Home",o primeiro museo interactivo do mundo adicado ao ser humano. O seu lema é "Coñécete a ti mesmo", frase que figuraba no Templo de Apolo en Delfos. O edificio, obra do arquitecto xaponés Arata Isozaki, resalta con muros, paredes e escalinata de granito, e a fachada conta cun revestimento de 6.600 pezas de lousa que se sosteñen con case 160.000 parafusos axustados manualmente. Para o encaixe da construción na canteira onde se sitúa, houberon de ser escavadas máis de 30.000 toneladas de pedra.
O museo, con 1.500 metros cadrados dedicados a salas de exposicións, posúe máis de 200 módulos interactivos para divertirse e reflexionar sobre as características da especie humana, afondando no campo da xenética e a evolución a través de exposicións e experimentos.
Ficha: http://www.e-distrito.com/184/museo-domus
[Rúa Santa Teresa 1, 15.002 A Coruña. Tel 981 189840]
Máis info: premer aquí
.
.
Posteriormente, a 600 metros, achamos o Aquarium Finisterrae, centro de divulgación científica sobre aspectos vencellados coa bioloxía mariña, a oceanografía e o mar en xeral.
Pretende promover o coñecemento científico do océano e da vida mariña, e educar actitudes positivas cara a éste. Contén entre outras, un piscinarium con focas atlánticas, un hábitat de polbos, unha sala Maremagnum con máis de 600 especies atlánticas, e a sala Nautilius, unha recreación do gabinete do Capitán Nemo.
[Paseo Alcalde Francisco Vázquez, 34. 15002 A Coruña. tel 981 189842] [ Ver mapas na parte inferior]
Ficha: http://www.e-distrito.com/185/aquarium-finisterrae
Info: http://gl.wikipedia.org/wiki/Aquarium_Finisterrae
.
.
Dende o aquario xa albiscamos a Torre de Hércules e a praia das Lapas, de posición privilexiadatanto polo seu ámbito coma por estar a cuberto da acción do vento, omnipresente na cidade.
Separámonos do paseo marítimo á altura da Torre, ata atopar, custodiándoa á fronte, a estatua de Breogán.
Galiza (Galicia) descríbese poeticamente no Himno galego como o fogar de Breogán. Segundo a lenda irlandesa incorporada no século XI á compilación "Leabhar Ghabhála Érenn" ("Libro das Invasións de Irlanda"), o rei Breogán, fundador da nación célta galega, construíu na cidade de Brigantia (identificada coa actual A Coruña) unha enorme torre dunha altura tan magnífica que os seus fillos podían ver unha terra verde moi distante dende o seu cumio. Querendo alcanzala, navegaron ata ela, encontrando alí a morte Ith. En vinganza, os fillos de Mil, neto de Breogán, partiron dende Brigantia, chegaron a Irlanda e conquistárona, sendo así os actuais irlandeses descendentes dos galegos.
Curiosamente, un estudo sobre ADN de Bryan Sykes -profesor de xenética da Universidade de Oxford-, mostrou a vinculación xenética de irlandeses e ingleses coa poboación galega, do mesmo modo que Spencer Wells -do Proxecto Xenográfico de National Geographic- chegaba a conclusións semellantes na súa obra "Os nosos antepasados".
Info: Breogán
.
.
A altura total da Torre de Hércules é de 68 m. Ten o privilexio de ser o único faro romano e o máis antigo en funcionamento do mundo. O 27 de xuño de 2009 foi declarado Patrimonio da Humanidade pola UNESCO. Dende o seu miradoiro pódense ver dende os municipios lindantes ata as rías de Ferrol, Betanzos e Ares.
-Datos técnicos: Altura total: 68 metros (dos que 21 corresponden á restauración de 1789) / Altura sobre o nivel do mar: 106 metros / Chanzos: 234 / Alcance: 24 millas /Fulgores: grupo de 4 cada 20 segundos. http://www.torredeherculesacoruna.com
A mitoloxía fala de «un xigante chamado Xerión, rei de Brigantium, que obrigaba aos seus súbditos a entregarlle a metade dos seus bens, incluíndo os seus fillos. Un día os súbditos decidiron pedir axuda a Hércules, que retou a Xerión nunha gran pelexa. Hércules derrotou a Xerión, enterrouno e levantou un túmulo que coroou cun gran facho. Preto deste túmulo fundou unha cidade e, como a primeira persoa que chegou foi unha muller chamada Cruña, Hércules puxo á cidade este nome». Existen variacións que situarían a Xerión en Exipto.
Mais a Torre de Hércules foi construída polos romanos como faro de navegación entre finais do século I e inicios do século II d. C., perdendo o seu uso marítimo durante a Idade Media. A súa mención máis antiga encóntrase no Historiæ adversvm Pagáns de Paulo Orosio, escrito cara ao 415-417 d. C., que di: «Secvndvs angvlvs circivm intendit, ubi Brigantia Gallæciæ civitas sita altissimvm farvm et inter pavca memorandi operis ad specvlam Britanniæ erigit».
Para máis información sobre a Torre, consultar seccións: "Descrición" e "Vídeos".
.
.
Ao leste, nunha lingua descendente cara ao mar, eríxese a Bucina, escultura creada por Moncho Amigo e realizada en "aceiro corten" (a propia oxidación protexe á peza da corrosión), que recrea a cuncha dun molusco cun triplo significado: a exaltación dos sons mariños, o simbolismo da abundancia, e a valoración do lúdico fronte ao intelectual.
.
Pouco máis alá, o campo dos Menhires - "Menhires pola Paz" ou "Familia de Menhires" - consiste nun grupo escultórico de doce menhires que representan a unha familia. Forman un círculo exterior de oito puntos con catro menhires interiores de maior tamaño. Cada menhir posúe unha pequena ventá central ideada co fin de compoñer diversas imaxes segundo o ángulo de visión. Deseñado por Manolo Paz, trátase dunha homenaxe á herdanza celta de Galicia.
Ao seu carón, levántanse a "Homenaxe aos fusilados" e "A casa das palabras" (antigo cemiterio mouro).
.
.
O lugar foi utilizado polos sublevados como campo de fusilamento de centenares de persoas apresadas, republicanos, sindicalistas e esquerdistas, xeralmente "sacados" do cárcere da Coruña e "paseados". A maior parte dos asasinados fórono durante o verán "quente" de 1936, pero ata datas tan tardías como marzo de 1937, xa como froito de xuízos levados a cabo polas autoridades franquistas, se seguiron producindo fusilamentos dos condenados a morte pola súa lealdade ao goberno republicano.
En 2001 inaugurouse no lugar un monumento, similar aos grandes megálitos prehistóricos, en homenaxe ás vítimas da represión franquista, deseñado por Isaac Díaz Pardo. O monumento composto por bloques de granito, nos que hai manchas de pintura vermella simbolizando o sangue dos fusilados, ten unha inscrición que di:
"Inmolados nestes campos fronte ao mar tenebroso por amar causas xustas. Presentes na lembranza do povo e do seu concello dá Coruña. "
Tamén figuran dous poemas, de Federico García Lorca e Uxío Carré Alvarellos.
Máis info: Tamén figuran dous poemas, de Federico García Lorca e Uxío Carré Alvarellos.
.
.
Pola súa banda, o vello cemiterio mouro foi construído na Guerra Civil para dar sepultura aos soldados musulmáns que, procedentes do Protectorado de Marrocos, combateron do lado do Exército de Franco.
Con posterioridade, os mortos foron trasladados ao cemiterio de San Amaro. Rehabilitado como a Casa das Palabras, as paredes interiores teñen agora gravados realizados por Xoán Viqueira nos que foron inseridos textos sobre a orixe da cidade escritos en grego, latín, árabe, gaélico e castelán antigo, todos eles traducidos ao galego e castelán. Ademais, escribíronse unhas 250 palabras do galego e castelán que teñen a súa orixe na lingua árabe. ( ... Continúa)
.
Ruta no mapa:
.
Regresando ao paseo marítimo e continuando por él despois de pasar a praia, atopamos o Cemiterio de San Amaro, cuxo acceso se produce polo lado contrario ao propio paseo (rúa Orillamar).
Foi inaugurado no ano 1813 despois da prohibición por lei, no ano anterior, dos enterros nas igrexas e a súa contorna. Este camposanto histórico, situado fronte ao mar, está considerado un dos máis importantes de Galicia, tanto polo número, máis de douscentos, como pola notoriedade dos personaxes que acubilla. Está dividido en tres zonas ben diferenciadas: a relixiosa, a civil e a británica -esta última é privada e está pechada ao público-. Cómpre destacar dous monumentos colectivos que son o Monumento aos Mártires da Liberdade e a Columna dividida en lembranza da folga xeral de 1901. O Monumento aos Mártires da Liberdade érguese no lugar onde descansaron antano os aviadores alemáns da II Guerra Mundial, trasladados ao cemiterio de Yuste - Cáceres. Actualmente descansan baixo este monumento os restos de soldados magrebís, indebidamente sinalados como cidadáns árabes, ao servizo dos sublevados de 1936. A Columna dividida en lembranza da folga xeral de 1901, segundo reza a sepultura, o monumento foi erixido por subscrición popular e por iniciativa das sociedades obreiras, ás vítimas dos sucesos do 30 e 31 de maio de 1901, a raíz da que está considerada como a primeira gran folga xeral da historia do movemento obreiro galego, cun paro absoluto en todos os sectores. Máis información en www.coruna.es
Tumba de Manuel Murguía:
.
A. A noite meiga de San Xoán (noite do 23 ao 24 de xuño).
B. A Feira Medieval (do 20 ao 25 de xullo -ou días anteriores ou posteriores según edicións-).
C. A Feira do Libro (do 1 ao 10 de agosto) e eventos paralelos (Mostra de Artesanía, Festival do Cómic...)
D. Batalla Naval (14 de agosto)
.
.
A. A noite meiga de San Xoán. Tradición galega, reminiscencias celtas e animismo (noite do 23 ao 24 de xuño).
A noite de San Xoán é unha das festas antropolóxicamente máis importantes en Galicia. Na Coruña celébrase coas tradicionais fogueiras na praia do Orzán e na de Riazor, sendo ésta a festa do San Xoán máis multitudinaria de Galicia, declarada festa de Interese Turístico Nacional.
Moitos ritos de carácter máxico ou supersticioso asócianse a esta tradición: saltar as fogueiras, pór un ramo de herbas de San Xoán nas portas da casa coa finalidade de protexerse das meigas, lavarse ao amencer en mananciais ou con auga de rosas etc.
O ritual máis identificativo son as fogueiras que se prenden na tarde-noite do día 23, tamén chamadas cacharelas, cachadas, cachelas ou lumeiradas. Durante os días previos, os mozos e veciños van amoreando diverso material nalgún lugar aberto e de paso público (prazas, encrucilladas ou, actualmente, praias) ata que, no comezo da noite, préndese lume entre a expectación de tódolos veciños. Nas horas seguintes, comen sardiñas á brasa e beben viño, cantando e bailando ó redor da fogueira e, cando esta está practicamente consumida, terminan saltando sobre as últimas lapas mentres se exclama:
- Salto por riba / do lume de San Xoán, / para que non me morda / cadela nin can /
nin bicho vivinte / que ande polo chan. -
Ás veces recoméndase, para obte-lo máximo efecto, espirse para saltar sobre a fogueira. O número de saltos que se deben dar é variable segundo os costumes locais: adoita facerse como mínimo tres veces pero, en calquera caso, sempre un número impar de saltos. Resulta habitual nestes rituais máxicos recorrer ós números 3, que representa a Trindade; 7, que representa a totalidade; ou 9, número da perfección (tres veces tres).
A auga.
Tamén é común a crenza de que a auga, que lava tanto a sucidade como as enfermidades ou, en xeral, o Mal, alcanza nesta noite propiedades máxicas superiores ás que poida ter no resto do ano. Por iso, acódese a ríos e fontes a practicar certos rituais, preferentemente ás máis próximas a mosteiros e santuarios, que transfiren a súa sacralidade á auga.
Chámase flor da auga á capa máis superficial, na que se reflicte o sol ó mencer e que por tal motivo posúe un misterioso efluvio que gardan as ninfas ou xanas da auga. No caso dunha fonte, este poder teno a primeira auga que deita no mencer. Nesta noite de San Xoán, a flor da auga transmite as súas propiedades de saúde e beleza ás mozas que laven a cara nas fontes nas que habiten estes seres. Esta mesma operación tamén serve para esconxura-las meigas.
As herbas de San Xoán.
Diferentes herbas, aromáticas ou non, e flores recollidas a véspera de San Xoán, posúen tamén propiedades máxicas. Se xa as posúen en calquera momento do ano, nesta noite atribúeselles un poder especial polo vigor engadido que lles dá a forza do solsticio e do verán e mais pola forza do orballo desta noite. Resulta difícil establece-la lista das herbas que se han considerar como herbas de San Xoán, xa que se comproba unha gran variabilidade ó longo de Galicia.
Taboada Chivite recolle unha longa relación, entre as que están a dedaleira, o fiúncho, o codeso, o fento macho, o trobisco, a espadana, a malveira, a artemisa, o romeu, a matricaria, a sempreviva, a herba luísa, a roseira, ou follas de nogueira, de bieiteiro, de ameneiro ou de carballo. Hai que deixar estas plantas e flores nunha talla con auga á intemperie durante a noite, e lavarse con elas na mañá seguinte; en certas zonas este lavado ha facerse mirando ó Oriente, para recibir as primeiras raiolas do sol. Deste xeito búscase curar e previr enfermidades cutáneas e rexuvenece-la pel. Tamén existe a crenza de que protexen a casa contra as meigas (que nesta noite andan especialmente libres polas rúas), colocando ramallos de flores nas portas e ventás. Esta propiedade protectora consérvana durante o resto do ano: hai que seca-las herbas de San Xoán e dependuralas logo nalgún lugar da casa para evita-la entrada das meigas.
Sortilexios
A noite de San Xoán é especialmente propicia para levar a cabo certos sortilexios cos que adiviña-lo que vai acontecer no futuro. Por exemplo, se unha muller bota a clara dun ovo nun vaso de auga ás doce da noite, e deixa este durante toda a noite, ó mencer pode adiviñar con quen vai casar segundo a forma que adopte a clara callada: se semella un martelo, será un carpinteiro; se un barco, un mariñeiro, se unha engra, un ferreiro. Tamén se utiliza este método para adiviña-lo futuro dunha persoa: se o que semella é un cadaleito, agoira unha morte próxima;se un corazón, un próximo amante; se un meniño, que vai ter fillos. Cando a moza teña varios pretendentes, pode, igualmente, saber con cal deles vai casar: para sabelo ha de botar no vaso varios papeliños enrolados cos nomes dos distintos mozos. O que ó mencer apareza desenrolado será o futuro marido. Outra forma para recoñece-lo futuro marido consiste en deixar na ventá unha pela de pataca: á mañá estará engurrada debuxando a letra pola que comeza o seu nome. Tamén as herbas de San Xoán posúen propiedades premonitorias: deixadas sobre unha mesa durante toda a noite, se á mañá seguinte están verdes e frescas agoiran prosperidade na casa; se murchan, anuncian infortunios.
Inversión da orde cotiá
Se nesta data o sol alcanza a maior forza e a maior sacralidade, na noite anterior o Mal ten tamén a maior forza e busca face-lo maior dano á xente, ó gando ou ás colleitas. Nesta noite, as bruxas reúnense nos maiores aquelarres e percorren as aldeas. Para protexe-las casas da acción das bruxas colócanse ramos de flores, cardos ou espadanas nas portas e ventás. As primeiras, polo seu recendo, combaten o Mal; os segundos fano coas súas espiñas e as terceiras coas súas follas, imitantes dunha espada. Tamén, por esta razón, os mozos dedícanse a facer bromas e ridiculiza-los veciños, collendo carros, arados, cancelas, dornas, etc. e deixándoos nun lugar pouco accesible (como no medio do río ou sobre unhas escaleiras ou ben visible (como no adro da igrexa, na praza principal ou fronte ó concello); mesmo nalgún caso se botaron tamén na fogueira. Nos últimos anos obsérvase a proliferación de simples actos de vandalismo contra propiedades particulares, contedores de lixo ou mobiliario urbano. Estes ataques á propiedade pretenden atacar, simbolicamente, a orde social, e moitas veces as vítimas son aqueles veciños que polo seu carácter antisocial, son, así, castigados publicamente.
http://gl.wikipedia.org/wiki/Noite_de_San_Xoán
.
B. A Feira Medieval ou "Feira das Marabillas".
De celebración anual entre o 20 e 25 de xullo (aínda que pode coincidir tamén do 21 ao 26 ou lindante), a cidade vella convértese nun mercado do medievo con postos ambulantes, roupas de época e espectáculos festeiros.
Rúas e prazas decóranse con pendóns e tecidos, nas que son representadas funcións teatrais, desfiles de bandas de música antiga, percusión, frautas e gaiteiros, e percorridas por trobadores, bufóns, malabares, e contacontos.
O mercado, con máis de 200 tendas repartidas pola Praza de Azcárraga como epicentro, e a rúa das Damas, rúa da Zapatería, de Herrerías e da Cortaduría e a praza das Bárbaras principalmente, mostra unha concorrida selección de cerámica, ferraría, recreacións de pezas antigas, artigos de fantasía, e vastas seleccións de infusións. A demandada oferta gastronómica compaxina receitas medievais, preparación caseira, carnes á grella, e preparados típicos das cociñas orientais.
O Feira das Marabillas permanece aberta de 11:00 a 14:00 e de 17:00 a 00:00 h, sendo aconsellable practicar unha doble visita: unha para coñecer mellor o mercado e productos, indicada ata as 19:00 ou 20:00 con máis espazos para "troulear" e pescudar, e outra a partires das 21:00, centrada na comida e bebida, que sumada a unhas noites calurosas e ao ambiente antigüo, convértena nun evento multitudinario.
.
C. A Feira do Libro (do 1 ao 10 de agosto) e eventos paralelos (Mostra de Artesanía, Festival do Cómic...)
Os primeiros dez días do mes de agosto marcan o establecemento da Feira do Libro. Cunha cantidade aproximada de 40 casetas expositoras das diferentes librarías e a presenza de máis de medio centenar de autores invitados, o xardín de Méndez Núñez convértese durante este tempo nunha bulliciosa cita cultural e de eventos varios no mundo da literatura. Todos os libros gozan dun desconto do 10% sobre o seu prezo de venda.
Paralelamente a éste, a primeiros de mes, un festival xa moi asentado e recoñecido a nivel internacional é o do Cómic: "Viñetas desde o Atlántico". Ata 70 talleres de debuxo para todos os niveis, sesións para profesionais con algúns dos debuxantes de máis renome ou un espazo específico sobre a produción made in Galicia non son máis que unha parte do número de espazos e ofertas alternativas en toda a cidade que se empapan do mundo do cómic. As exposicións permanecen abertas en moitas ocasións mesmo ata setembro, e sucédense coloquios, conferencias e visitas guiadas da man dalgúns dos autores máis coñecidos do cómic contemporáneo.
Dende 1985, coincidindo tamén na primeira quincena de agosto celébrase o "Mostrart" ou Feira de Artesanía, organizada pola Asociación Galega de Artesanía e na que participan máis de corenta obradoiros artesáns. As casetas repártense polos Xardíns de Méndez Núñez á altura do Obelisco.
.
D. Batalla Naval (14 de agosto)
A Batalla Naval configúrase como a representación pirotécnica que recrea o asedio por parte das tropas británicas comandadas por Francis Drake en 1589 e a defensa da cidade levada a cabo polos veciños, que daría lugar á tradición oral na que se relataban as fazañas de María Pita. (Ver sección "Historia").
Consiste nunha simulación de fogos artificiais a partir de tres puntos de orixe colocados estratéxicamente ao longo da baía do Orzán, que proporcionan unhas vistas espectaculares dende o paseo marítimo á altura das praias. Máis de cen mil persoas reúnense anualmente a disfrutar da case media hora de duración do acontecemento.
.
.
I. A Casa do Concello e as Galerías da Mariña.
II. Ruta Modernista.
III. Ruta da Cidade Vella.
.
.
I. A Casa do Concello e as Galerías da Mariña. (Ver sección Lecer, apdo 2)
O edificio do Concello data dos inicios do século XX. De estilo modernista, na fachada destacan dúas torres laterais y unha central de maior tamaño, todas terminadas en cúpula. Catro estatuas de pedra simbolizan as catro provincias galegas. No seu interior descúbrese o "Museo dos Reloxos"; unha da coleccións máis importantes do estado español, con pezas do século XVII ata os nosos días.
Saíndo da praza polo sur atopamos o Paseo do Parrote e a Mariña.
Foron as Galerías da Mariña ás que lle deron á Coruña o sobrenome de "Cidade de Cristal". Procedentes de Segovia durante a segunda metade do século XIX, o vidro percorre todos os balcóns en liña coa finalidade de cubrilos da acción da chuvia. De feito, tales balcóns constituían a parte posterior das vivendas, habitadas a cotío por pescadores, que amarraban as súas embarcacións nos soportais cando ía temporal -o mar adentrábase ata eles- e accedían a elas polos portais de praza María Pita e a rúa Riego de Agua.
.
II. Ruta Modernista.
Casa Salorio. (Avda Rubine 2). Antonio López Hernández 1912. Facendo esquina coa praza de Pontevedra, a súa forma triangular de paredes amarelas e galerías blancas aparenta a de un buque, incluso coas ventás en forma de ollos de boi e co mar ao fondo. O portal conserva o único artesoado modernista da cidade.
Praza de Lugo 13. Do mesmo arquitecto e mesmo ano, o modernismo unido á pintura prerrafaelística inglesa de finais do século XIX, é aquí ornamentado por unha grilanda de rosas e unha faciana de muller (Elizabeth Seadel) que observa dende o alto -unha constante neste tipo de edificios-.
Rúa Compostela 8. Julio Galán 1910. Os teitos, paredes e arcos converxen nun invernadoiro con plantas de diferentes tipos ao tempo que leóns e águias dende a cornixa defenden a casa. A escaleira inspírase na Biblioteca laurenciana de Florencia.
Kiosko Alfonso (xardíns de Méndez Núñez). Rafael González Villar 1913. Convertido en sala de exposicións e conferencias, mantén a decoración modernista orixinal. Os vidros responden ao deseño do pintor surrealista galego Jorge Castillo.
Rúa Real 22. Antonio de Mesa 1909 (remodelada por Julio Galán en 1910). As nacións celtas, da que Galicia é a gran descoñecida, incidiron pola súa vexetación típica na conformación da fachada deste edificio con froitos, pólas e rosas abstractas...
Casa Fonte de San Andrés (Rúa Fonte de San Andrés 1). Julio Galán 1911. Inspirada nas obras dos arquitectos modernistas austríacos Gangl e Stigler e do belga Paul Hankar (Art Nouveau).
Casa Rei (Praza de María Pita 12). Julio Galán 1911. Dous lados unidos por unha curva, os tres acristalados, cunha ringleira de balcóns da fundición Wonemburgerade soportados por cabezas femeninas, as cerámicas dos vidros de inspiración mudéxar, e o contraste entre o blanco das galerías e o negro do ferro forxado, fan da Casa Rei unha das xoias arquitectónicas da cidade.
Casa Molina (Rúa Santiago 2. Paseo do Parrote). Rafael González Villar 1915. Influenciada polo modernismo italiano de Turín (Prima Esposizione Internazionale d Arte Decorativa Moderna de 1902), serviu como vivenda de Raimundo Molina, Cónsul dos Países Baixos e pai do alcalde Alfonso Molina.
.
.
III. Ruta da Cidade Vella.
A. Casa Museo Emilia Pardo Bazán (Rúa Tabernas 11). A casa natal de dona Emilia, na que a escritora pasou boa parte da súa vida, acolle tamén a sede da Real Academia Galega por expresa vontade das herdeiras da condesa, en agradecemento á institución que a nomeou presidenta honoraria desde a súa fundación o 30 de setembro de 1906.
http://casamuseoemiliapardobazan.org/
B. Igrexa de Santiago. (Parrote 1). Do séculos XII-XIII. No frontal oeste represéntase ao Apostolo Santiago a cabalo.
C. Praza de Azcárraga. A Praza de Azcárraga é unha praza arbolada e peonil chamada antiguamente praza da Fariña, na que se vendía gran e se celebraban eventos.
D. Casa de Rosalía de Castro. (Rúa Príncipe 3). A casa onde viviron o matrimonio formado por Manuel Murguía e Rosalía de Castro, ilustres galeguistas, entre 1870 e 1879. Rosalía Castro está considerada como a poetisa máis brillante do romanticismo tanto en lingua galega como española, e utilizou as súas obras literarias como espello da realidade de opresión vivida polo pobo galego por parte de Castela. As obras de Rosalía foron traducidas, entre outras linguas, ao alemán, francés, ruso ou xaponés.
E. Igrexa de Santo Domingo (Praza de Sto Domingo). Templo reconstruido ao estilo barroco na segunda metade do século XVIII. No interior pódese ver a Virxe do Rosario.
F. Convento e Praza de Santa Bárbara ou Praza das Bárbaras. Presidida por un dos poucos cruceiros que se conservan na cidade, debe o seu nome a unha antiga capela (de Sta Bárbara). A actual praza foi fundada no século XIV.
G. Casa Museo de María Pita (Rúa Herrerías). A Casa onde viveu a coruñesa María Pita sobre a que recae o símbolo da defensa da cidade fronte ás tropas inglesas en 1589 (Ver Sec. Datos históricos). Nela, conservada como un vestixio da forma de vida do século XVI, atópanse información biográfica e social.
H. Colexiata de Santa María do Campo (Sta María). Construíuse a finais do século XIII. De estilo románico recibeu o uso de colexiata dende primeiros do s. XV. Moi probablemente á referencia nominal provén da súa situación fóra da Cidade Vella nesa época. Contén o Museo de Arte Sacro.
I. Xardín de San Carlos e Bastión. (Ver sección “Lecer”)
.I. Arquivo do Reino de Galicia (no Xardín de San Carlos). O Reino de Galicia ou de Galiza foi unha entidade política milenaria situada no suroeste de Europa, que durante a súa etapa de apoxeo territorial, ocupou todo o noroeste da Península ibérica, converténdose nun dos territorios máis importantes da Europa occidental. Fundado polo rei suevo Hermerico no ano 410, e establecida a súa capital en Braga, foi o primeiro reino que adoptou oficialmente o catolicismo e que emitiu moeda propia (ano 449). É o precedente histórico da rexión galega. O arquivo exerce funcións de Arquivo Histórico Xeral de Galicia. O núcleo dos fondos provén dos procedementos da Real Audiencia de Galicia. Porén, desde mediados do século XIX foi adquirindo fondos de orixe diversa, até chegar a máis de 250. No caso de diversos diplomas en pergamiño, remóntanse ao século IX.
K. Museo Militar (Praza de San Carlos s/n)
L. Castelo de San Antón. (Ver sección Lecer Apartado 4).
.
