O traballo proba que a expansión do ‘canis lupus’ na península caeu a menos da metade dende o século XIX
12 setembro 2022
Pesa sobre eles unha auténtica lenda negra: son temidos, denigrados e simbolizan o perigo no imaxinario colectivo, obviando o seu papel vital na cadea trófica e os beneficios e servizos eco-sistémicos que presta. Si, son os lobos. No territorio español hai, segundo o último censo 2012-2014 do Ministerio para a Transición Ecolóxica (MITECO), un total de 297 mandas, concentradas na súa práctica totalidade no noroeste peninsular: Galicia (84) Castela-León (179) Asturias (37) e Cantabria (12). Son os lobos.
Hai moitos? É a súa expansión ficción ou realidade? Un traballo publicado en Animal Conservation responde a esta cuestión mergullando en fontes históricas, como o dicionario xeográfico editado por Pablo Madoz a mediados do século XIX (16 volumes, máis de 11.000 páxinas) e conxugando variables ambientais e de poboación a través de modelos estatísticos ad hoc.
A investigación, que leva por título Onde estaban os lobos: establecendo liñas de base históricas para a recuperación do lobo en España, debuxa un mapa con perspectiva suficiente para avaliar o onte e hoxe da especie —o seu estado de conservación e as súas diminucións— e contribuír a crear unhas bases sólidas para planificar mellor a recuperación da especie. O estudo revela a progresivo illamento da especie en Galicia, pese a mellora dos últimos anos.
Ampliar o marco referencial
“O que fixemos é ampliar o marco temporal de referencia, ata o século XIX, para coñecer a evolución e a situación real do lobo” explica Miguel Clavero, investigador da Estación Biolóxica de Doñana EBD-CSIC, que está á fronte do traballo. Unha análise que deixa constancia dunha realidade “desfavorable” para o lobo ibérico (Canis lupus signatus).
Calcúlase que a mediados do século XIX esta especie ocupaba ao redor de 317.600 quilómetros cadrados, un 65% da superficie ibérica, fronte aos algo máis de 100.000 que ocupa na actualidade, un 30% da superficie histórica de referencia, que está concentrada no cuadrante noroccidental ibérico.
Como explica Miguel Clavero, o lobo sufriu diminucións xeneralizadas de poboación, do mesmo xeito que as especies doutros grandes carnívoros, debido a factores como a persecución directa, o esgotamento das poboacións de presas e a intensificación do uso da terra polo home (agricultura, gandería…).
O momento máis crítico viviuse en torno ao ano 1980 e desde entón constatouse unha lixeira recuperación, unha recolonización dalgunhas zonas, aínda que o número estimado de mandas e exemplares mantívose estable nos dous censos nacionais, completados nos anos 1988 e 2014.
“O lobo sufriu diminucións xeneralizadas debido a factores como a persecución directa, o esgotamento das poboacións de presas e a intensificación do uso da terra polo home”
MIGUEL CLAVERO, investigador do CSIC
A Estratexia nacional de conservación e xestión do lobo contempla o rexistro sistemático da presenza e ocupación territorial do Canis lupus e unha actualización do censo nacional cada 10 anos, polo que no bienio 2023-2024 saberemos se a estabilidade numérica e territorial mantense ou sofre algunha variación.
Esta estratexia, non exenta de polémica, tenta ser un referente para poñer en valor os beneficios eco-sistémicos da especie, guiar estratexias de conservación e expansión que garantan a súa supervivencia a longo prazo e para dar resposta aos problemas de convivencia que se poidan producir entre lobos e persoas.
Polémica sen fin
Como lembra o investigador Miguel Clavero o lobo é un depredador que, “ao chocar con intereses humanos tradicionais” (gandería, agricultura), profúndao na súa “mala fama”, aínda que está a xerar novas oportunidades económicas por exemplo, actividades ligadas ao turismo de natureza.
Medidas como a inclusión do lobo na Listaxe de Especies Silvestres en Réxime de Protección Especial (LESPRE ), en setembro de 2021, están contestadas por colectivos de cazadores (deixa de ser especie cinexética) ou sectores primarios como a gandería extensiva, pero tamén polos gobernos autónomos de Castela e León, Galicia e Asturias, que presentaron recursos contra esta inclusión nos tribunais.
Comunidades como Galicia, que concentra o 28,2% da poboación de Canis lupus censada en España, reivindican seu propio Plan de xestión do lobo
Referencia: Where wolves were: setting historical baselines for wolf recovery in Spain(publicado en Animal Conservation)
Derivado de GCiencia.
